Vitaminler:
Vücutta sentez edilmeyen (yada yetersiz miktarlarda sentezlenebildikleri için) mutlaka dışarıdan alınması zorunlu olan ,normal vücut fonksiyonlarının devamını sağlayan yardımcı besin ögeleridir. Sağlıklı yaşamın devamı için gereklidir. Latince hayat anlamına gelen vita sözcüğünden gelmektedir.
Birçok vitamin, bir öncül provitaminde veya gıdalarda bulunur ve vücutta aktif forma dönüştürülür. Provitamin A bileşiklerinin en önemlisi olan beta-karoten buna iyi bir örnektir. Bazı vitaminlerin eksikliği kronik hastalıklara neden olabilir ve aynı zamanda fazla miktarda alınması da toksisite durumuna yol açabilir.
Vitaminler iki grupta toplanır;
Yağda çözünen vitaminler: A, D, E, K vitaminleridir.
Bu vitaminler vücutta büyük miktarlarda depolanabilir; bu nedenle eksiklik durumunun gelişmesi suda çözünen vitaminlere göre daha uzun sürer. Bununla birlikte, çözünürlükleri nedeniyle çok fazla depolanabilir , bir toksisite durumu meydana gelebilir.
A vitamini :
Görme, büyüme, üreme epitel hücrelerinin sağlamlığı bağışıklık sisteminin yeterliliği için önemli bir vitamindir.
En çok hayvansal kaynaklı besinler; karaciğer, balık yağı, süt, tereyağı, yumurta koyu yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, yeşil biber vb) ,sarı turuncu meyveler ve sebzeler (havuç, portakal, kayısı, domates vb)’de bulunur.
D vitamini: Hem beslenme hem de güneş ışığı yoluyla alınır. Bebek ve çocuklarda normal iskelet gelişimi, erişkinlerde normal kemik yapısının sürdürülebilmesi için gereklidir.
En çok balık yağı, balık, karaciğer, yumurta sarısı, tereyağı, zenginleştirilmiş besinler ( örneğin; margarin) ve güneş ışınlarında bulunur.
E vitamini :
Bir antioksidan görevi görür. Yara iyileştirmesini hızlandırır, damar sağlığını korur ve metabolik hızın arttığı okul ve ergenlik çağında vücudu zararlı maddelerden temizleyici özelliği vardır.
En çok Bitkisel yağlar, kurubaklagiller tahıl taneleri yağlı tohumlar yeşil yapraklı sebzeler soyada bulunur.
K vitamini :
Kanın pıhtılaşması için protrombin ve diğer faktörlerin oluşturulmasına yardımcı olur ve kemik metabolizmasına katkıda bulunur.
En çok ıspanak ve benzeri yeşil sebzeler, Kuru baklagiller, Balıklar, Karaciğer, Kahve, çayda bulunur.
Suda gözünen vitaminler: C ve B grubu vitaminleri
C vitamini ve B vitaminlerini içerir: tiamin (B1), riboflavin (B2), niasin, piridoksin (B6), folik asit, B12, pantotenik asit ve biyotin. Çoğu enerji metabolizmasıyla ilgilidir. Krebs döngüsü ve elektron taşıma zincirinde enerji transferinde NAD olarak niasinin ve FAD olarak riboflavin görev yapar.
Tiamin (B1):
Büyüme döneminde sinir sisteminin gelişimi ve hızlı metabolizma için vitaminine ihtiyaç vardır.
En çok Karaciğer ve diğer organ etleri, et süt , kurubaklagiller, tahıllar ( buğday, mısır, pirinç), ceviz, fındık, yumurta ,mayalarda tiamin bulunur
Riboflavin (B2):
Enerji üretiminde rol oynar. Hücrelerin gelişmesine ve solunumuna etki ederek oksijeni daha iyi kullanmasını sağlar. Bu yolla görme ve saç, cilt ve deri sağlığına yararlı etkisi olur.
En çok Süt, mantar, ıspanak, karaciğer, zenginleştirilmiş tahıllarda bulunur.
Niasin (B3):
İnsan vücudu için hayati fonksiyonlarda rol alır, hücrelerin oksijeni kullanabilmeleri için gereklidir. Protein, yağ ve karbonhidrat gibi besin öğelerinin vücutta kullanılmasını sağlar.
Mantar, kepek, ton balığı, somon, tavuk, sığır eti, karaciğer, yer fıstığı, zenginleştirilmiş tahıllarda bulunur.
Folik Asit:
Kalp damar sağlığı, bazı kanser türleri ve çeşitli doğum anormallikleri ile ilişkili olması nedeniyle önemlidr.
Yeşil yapraklı sebzeler, portakal suyu, sakatatlar, filizler, ayçiçeği tohumları
Pantotenik asit:
Enerji metabolizmasında, yağ sentezinde, yağ parçalanmasında rol oynayan koenzimdir.
Mantar, karaciğer, brokoli, yumurta; çoğu yiyecekte biraz bulunur.
Vitamin B12 (kobalomin):
Eksikliği sinir hücrelerini kaplayan beyaz bir madde olan miyelin kaybına neden olarak sinir sistemi sorunlarına ve anemiye yol açar.
En çok hayvansal gıdalar, özellikle sakatatlar, istiridye de bulunur.
Biotin :
Cilt, saç ve tırnak yapısı olmak üzere birçok dokunun oluşumu sırasında görev aldığı bilinir, vücutta farklı metabolizmaların işleyişi için ihtiyaç duyulan bir vitamindir.
Peynir, yumurta sarısı, karnabahar, fıstık ezmesi, karaciğerde bulunur.
Vitamin C (askorbik asit):
Bağ dokusu sentezi, hormon sentezi, nörotransmiter sentezi yapar .
Bitkisel kaynaklardaki demirin vücutta emilmesini sağlar ,kollejenin yapımında yardımcı görev alır ,diş etlerinizin sağlığının korur ,enfeksiyonlara karşı korur ve bağışıklık sisteminizi güçlendirir.
En çok turunçgiller, çilek, brokoli, yeşillikde bulunur.
